Λαϊκή Μετεωρολογία

Λαϊκή Μετεωρολογία
Ήταν εύλογο ο πρωτόγονος φυσικός άνθρωπος να πρωτοκινηθεί φυσικά. Πρωτοκοίταξε τη γύρω φύση, αρχίζοντας από τους γονείς και το χώρο τους κι ύστερα προχώρησε στην πλατύτερη γνωριμία της εναλλάσσοντας τη χαρά με το φόβο (Λουκάτος, 1978). Ήταν άμεσα φυσική η περιέργεια του ανθρώπου για το φυσικό του κόσμο που τον περιέβαλλε. Με απλές σκέψεις προσπάθησε να εξηγήσει τις αστραπές, τις βροντές, το αστροπελέκι, πώς μαζεύονται τα σύννεφα, πώς πέφτει η βροχή, τι είναι και πως δημιουργείται το ουράνιο τόξο, ποιος δημιουργεί τους ανέμους και γιατί μερικές φορές έχουμε ανεμοστρόβιλο.
Οι μέλισσες δεν πετούν όταν πνέει άνεμος ισχυρότερος από 25 χλμ/ώρα Καταλαβαίνουν το στατικό ηλεκτρισμό και καλύπτονται όταν πλησιάζει καταιγίδα Θα βρέξει, λένε οι προγονοί μας, αν οι αγελάδες τρώνε καθισμένες ή ξαπλώνουν στο χορτάρι Αυτή η δοξασία δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά. Εικ. 224 Εικ. 225

===========================================================================================================

Λαϊκή μετεωρολογία... αθάνατη

Του ΜΑΚΗ ΝΟΔΑΡΟΥ

Αν ακούσετε ξαφνικά μέσα στη νύχτα τα βατράχια να τραγουδούν ασταμάτητα, η επόμενη ημέρα αναμένεται να είναι ζεστή και υγρή. Ο 90χρονος Κωνσταντίνος Αθανασόπουλος, κάτοικος του πανέμορφου χωριού Αγία Αννα του Δήμου Ωλένης, που βρίσκεται στις παρυφές του θρυλικού οροπεδίου της Φολής και των Κενταύρων, παρά τα χρόνια του είναι σαφής και κατηγορηματικός:

«Ο άνθρωπος μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια τον καιρό της επόμενης ημέρας ερμηνεύοντας τα σημάδια της φύσης. Παλιότερα οι κάτοικοι του χωριού μας και της γύρω περιοχής, όταν ακόμη δεν είχε φτάσει η τηλεόραση και τα άλλα μέσα ενημέρωσης, είχαν τον δικό τους μοναδικό τρόπο για να μαντέψουν τον καιρό. Ετσι, πριν κάνουν οποιεσδήποτε αγροτικές εργασίες κοίταζαν τα σημάδια από τη συμπεριφορά των πουλιών και των ζώων, καθώς και τις αλλαγές στη φύση», λέει στην «Ε» ο γιος του σοφού 90χρονου γέροντα, Ανδρέας Αθανασόπουλος, και παραθέτει μια σειρά από αυτά τα «μαγικά» σημάδια του καιρού που κληρονόμησε από τον πατέρα του.

*Αν τα χελιδόνια πετούσαν χαμηλά ερχόταν βροχή.

*Αν τα σύννεφα ήταν έντονα, γκρίζα και μαύρα ερχόταν καταιγίδα.

*Οταν κατά τη δύση του Ηλίου το χρώμα του ουρανού ήταν έντονο κίτρινο, θα έβρεχε όλη τη νύχτα.

*Οταν κατά τη δύση του Ηλίου τα κοκκινωπά χρώματα είναι έντονα, θα έχει καλό καιρό την επόμενη μέρα.

*Οταν τα βατράχια έβγαιναν τη νύχτα και «τραγουδούσαν», η επόμενη μέρα θα ήταν ηλιόλουστη με αρκετή ζέστη!!!

*Οταν είχε φεγγάρι με φωτοστέφανο, αυτό σήμαινε πως την επόμενη ημέρα θα είχε δυνατό αέρα.

*Οταν τα αστέρια στον ουρανό φαίνονταν θολά, η επόμενη μέρα θα ήταν βροχερή.

*Οταν το φθινόπωρο αργούσαν να πέσουν τα φύλλα των δέντρων, θα ερχόταν βαρύς χειμώνας.

*Αν η αράχνη ύφαινε μακριές κλωστές στον ιστό της, θα ερχόταν καλοκαιρία.

*Οταν η γάτα έπλενε το πρόσωπό της και κοιτούσε προς τη Δύση, ο καιρός θα ήταν βροχερός.

*Οταν η στάχτη στο τζάκι ήταν αραιή (πιο ρευστή), θα χαλούσε ο καιρός.

«Αυτά είναι τα σημάδια των "λαϊκών μετεωρολόγων". Των απλών ανθρώπων που ζούσαν και ζουν στα χωριά και προβλέπουν με επιτυχία τον καιρό της επόμενης ημέρας. Η συστηματική παρατήρηση των σημαδιών της φύσης, σε σχέση με τις καιρικές συνθήκες που τα ακολουθούν, προκάλεσε μια στατιστική συσχέτιση μέσα από την οποία προβλέπει κάποιος με επιτυχία τον καιρό αποκλειστικά σε τοπικό επίπεδο», λέει στην «Ε» ο μετεωρολόγος της εφημερίδας μας, Νίκος Καραταράκης.

====================================================================

Ένα μικρό λαογραφικό κόσμημα είναι αυτό το βιβλίο του Ν. Μαλαβάκη. Ρήσεις και δίστιχα του λαού μας, που τα συγκέντρωσε με μεράκι επί δύο δεκαετίες ο συγγραφέας, συνθέτουν ένα άριστο μετεωρολογικό βαρόμετρο που συναγωνίζεται και οι αυτές ακόμη της προβλέψεις της Μετεωρολογικής Υπηρεσίαας.

==============================================================================================

==================================================================================

Λαϊκή μετεωρολογία...

Όλοι ξέρετε το πραγματικά αξιόλογο blog ΦΤΙΑΧΝΩ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ(http://www.ftiaxno.gr/2012/04/blog-post_29.HTML#more) -κι αν δεν το έχετε επισκεφτεί μέχρι τώρα έχετε πολλά να κερδίσετε αν το παρακολουθείτε-και τα χρήσιμα θέματα που παρουσιάζει...Ένα από τα θέματα αυτά είναι και το παρακάτω που αφορά την εμπειρική μετεωρολογία,τον τρόπο δηλαδή που οι παλιότεροι αναγνώριζαν τα σημάδια για τον καιρό όχι μόνο της επόμενης μέρας αλλά και του υπόλοιπου χρόνου(ημερομήνια)...Γνώσεις που τείνουν να χαθούν παρ όλη την μακραίωνη επιβίωσή τους...Πολλοί θεωρούν τον τρόπο αυτό "κομπογιαννίτικο" όμως ποτέ δεν έτυχε να δούμε -με τα παιδιά μου-το φεγγάρι "ξαπλωμένο" και να μην αρχίσει σε λίγο να φυσάει("ξάπλα το φεγγάρι,όρθιος ο καπετάνιος")...Έτσι είμαι πεπεισμένη ότι η λαϊκή μετεωρολογία απηχεί την εμπειρία αιώνων από ανθρώπους που παρακολουθούσαν τη φύση με άλλα μάτια από αυτά των σημερινών ανθρώπων,που είχαν εμπιστοσύνη στα ζώα και τα φυτά τους και τα σημάδια που τους έστελναν(άλλωστε τα έβλεπαν σαν συνοδοιπόρους στη ζωή και όχι μόνο σαν κρέας στο πιάτο τους)...Το άρθρο αυτό το παραθέτω παρακάτω και με αυτό τον τρόπο εγκαινιάζω μια σειρά ανάλογων αναρτήσεων που θα μιλούν για τα σημάδια με τα οποία οι παλιότεροι μάντευαν τον καιρό...Τα στοιχεία που θα σας γράφω περιέχονται στο βιβλίο "Λαϊκή μετεωρολογία" του Νίκου Μαλαβάκη...Θα παρακαλούσα οποιονδήποτε ξέρει ανάλογα προγνωστικά από τους γονείς ή τους παππούδες του να τα γράφουν ή στα δικά τους blogs ή στην ανάρτηση σαν σχόλια,ώστε να μη χαθεί η γνώση που τόσες γενιές βοήθησε και που -ποιος ξέρει- ίσως χρειαστούν και οι επόμενες γενιές...

Προγνωστικά του καιρού

Τίς παρατηρήσεις αύτές έκαμε καί τίς άποκρυστάλλωσε άπό στόμα σέ στόμα ό λαός μας -οί γεωργοί κι οι ναυτικοί κυρίως, άλλά κι οί μυλωνάδες καί άλλοι- παρακολουθώντας τίς κινήσεις καί τίς φωνές τών πουλιών (τών άρχαίων «οιωνών»), τά ζώα τής στεριάς καί τής θάλασσας, τά φυτά, τίς άνθρώπινες ένέργειες καί παθήσεις (αρθριτικά, ρευματικά καί λοιπά), τά στοιχεία καί τά φαινόμενα τής φύσης, τίς έπαναλαμβανόμενες καιρικές συνθήκες σέ ορισμένες ήμέρες τοϋ χρόνου.

Οί φωνές καί τό πέταγμα τών πουλιών, πού έχουν μιά ιδιαίτερη εϋαισθησία καί διαίσθηση στίς μεταβολές του καιρού, πρώτα, έκαμαν τούς μέν άρχαίους ν' άποδώσουν σ' αύτά μαντικές ιδιότητες -άφοΰ καί τό 'ίδιο τ' όνομά τους, οιωνός (: πουλί, καί μάλιστα όρνεο), κατάντησε νά σημαίνει καί τό μαντικό σημάδι- τούς δέ νεότερους νά βλέπουν καιρικό σημάδι (βροχής, κρύου, άέρα, μεταβολής καιρικής γενικά).

Καί είναι φυσικό τά πουλιά ν' άντιδροϋν διαισθανόμενα τή μεταβολή, άλλοτε φωνάζοντας λυπημένα ή χαρούμενα, κι άλλοτε πετώντας σέ άσφαλέστερα ή πιό εύχάριστα ή πιό κατάλληλα γιά τήν τροφή τους ή τήν άνετότερη διαβίωσή τους μέρη.

'Εκτός άπό τά πασίγνωστα χελιδόνια, τούς κούκκους, πού «φέρνουνε τήν άνοιξη», τήν καλοκαιριά, τό πιό γνωστό μας κατοικίδιο, ό πετεινός, μέ τό συνηθισμένο του... ώρολογιακό κράξιμο έχει καί τό ιδιαίτερο τής άλλαξοκαιριάς (στή βροχή, στήν καλοσύνη):

Οί κοκόροι κράζουν,/ οί καιροί άλλάζουν άποφαίνονται στή Σαηδόνα τής "Εξω Μάνης, ένώ στούς Όθωνούς δέχονται ότι: Ό κόκορος λαλεί,/ σορόκος ή βροχή.

Την ίδια... βαρομετρική ευαισθησία διαθέτει καί ή κόττα. Γενική σχεδόν σέ όλο τόν έλληνικό χώρο είναι ή πεποίθηση πώς όταν ή κόττα μυριστεί πώς έρχεται βροχή, κακοκαιρία, καταγίνεται άπό πρίν στό... ψείρισμά της ή τό τίναγμα τών φτερών της.

Τά 'ίδια μάς λένε, μέ μαθηματική άντιστοιχία καί οί άρχαΐοι κι οί βυζαντινοί πρόγονοί μας: «"Ορνιθες καί άλεκτρύονες φθειριζόμενοι ύδατικόν τό σημεϊον» (Θεόφραστος) καί

«'Όταν ϊδης ή όρνιθα καί ό πετεινός ψειρίζονται, βροχήν ή χιόνι δηλοϊ» (βυζαντ.)

Τή βροχή προμηνοΰν κι άλλα πουλιά: Γιά τούς νησιώτες, οί γλάροι καί οί κορώνες όταν σέ καιρό καλοσύνης γυροφέρνουν κοπαδιαστά πάνω άπό τό λιμάνι κράζοντας λυπημένα:

Κορώνα κράζει,/ τής βροχής φωνάζει κατά τούς Μυκονιάτες, ένώ γιά τούς Μανιάτες:

ή πέρδικα λαλεί νερό,/ κι ή κουκουβάγια βδία (... εύδία, καλοσύνη). Παράβαλε τό άρχαϊο «κόρακες καί κολοιοί άθρόως έπιφαινόμενοι καί κρώζοντες... όμβρον σημαίνουσιν» (Γεωπον. I, 3, 8). Γενικά, τό κοπαδιαστό πέταγμα έχει τήν έννοια τής «ισχύος έν τή ένώσει» γιά τήν άντιμετώπιση τού κοινού κινδύνου. Οί Κώτες λένε: τού γλάρου κλάμα, γή βροχή γή άνεμος, ένώ οί Κεφαλονίτες: γλάροι στή στεριά, φουρτούνα στό πέλαο.

Ή καλικατσού (καλισακού, γιά τούς Μυκονιάτες, ή αϊθυια έπίσημα), όταν κάνει βουτιές στή θάλασσα, προμηνά βροχή, άέρα, τρικυμία. Τό 'ίδιο καί οί κέφοι ή μίχοι ή τά γλαρόνια, πού έκτός αύτοϋ δείχνουν καί τί καιρός θά πάρει μέ τό πέταγμά τους πρός τή διεύθυνσή του..

Οί Κύπριοι πάλι βλέπουν τή βροχή στό λούσιμο τών περιστεριών καί, μαζί μέ άλλους 'Έλληνες, στό πέρασμα τών γερανών.

'Ακόμα πολλοί, μαζί μέ τούς άρχαίους, όταν οί πάπιες καί οί χήνες φτεροκοπούν καί φωνάζουν χωρίς άλλο λόγο.

'Ανάλογα προμαντεύουν, κατά τό λαό πάντα, τό λάλημα ή ή καταφυγή σέ άπάγκεια ή ξέφωτα μέρη ή ή όλη συμπεριφορά

διαφόρων άλλων πουλιών, όπως ό κούκος, ό μελιοσοφάγος, τό ψαροπούλι, τό γεράκι, ή κουκουβάγια, τά κορακοειδή, τά σπουργίτια πού πέφτουν κοπαδιαστά καί φτερακδνε καί σκαλίζουνε τό χώμα στίς αύλές καί τούς δρόμους του χωριού, ό τσιμπογιάννης (ή κοκκινολαίμης) πού τρυπώνει στούς στάβλους («κελλιά», στή Μύκονο) καί τά σπίτια τά εξοχικά κι ερειπωμένα (στά δοκάρια τής οροφής), οί σουσουράδες μέ τό κοφτό τους τραγούδι καί τό νευρικό σκάλισμα τής γής, τά χελιδόνια καί τά κοτσύφια μέ τά χαμηλοπετάματά τους, οί τσίχλες μέ τόν πρώιμο έρχομό τους, τά ψαρόνια μέ τό κοπαδιαστό πέσιμό τους στήν άκτή, ό τσαλαπετει-νός, ό κορυδαλλός, πού οί Καλυμνιοί τόν ονομάζουνε «πουλί τής τραμουντάνας» (τού βοριά), έπειδή τόν προμηνά μέ τό νυχτερινό του κελάδημα.

Τά ζώα έπίσης, κατοικίδια καί άγρια, τό βόδι καί τά ύποζύγια γενικά, τά γιδοπρόβατα, ό χοίρος, ό σκύλος καί ή γάτα - μέ τίς άσυνήθιστες φωνές καί τά πηδήματά τους, τό γλύψιμο τοϋ σώματός τους μέ τή στροφή τοϋ κεφαλιού πρός τό μέρος τοϋ καιροϋ πού θά πάρει καί τήν άλλη συμπεριφορά τους, μάς προειδοποιούν γιά τήν άλλαγή τοϋ καιροϋ, στήν καλοκαιρία συνήθως:

Όταν χτυπιούνται μέ τά κέρατά τους τά βόδια ή όταν βόσκουν λαίμαργα καί μουγκρίζουν ή όσμίζονται τόν άέρα ψηλώνοντας τό κεφάλι, θά χομε βροχή. "Οταν χτυπούν τά πόδια τους στή γή τ' άλογα καί τά μουλάρια ή χοροπηδούν. Τ ό ίδιο κι όταν τρέχουνε τά πρόβατα ξαφνικά, κοπαδιαστά κι άλαφιασμένα.

"Οταν οί χοίροι φωνάζουν καί μαζεύουν χόρτα βιαστικά- κουμπάνια γιά τίς δύσκολες ώρες... "Οταν ούρλιάζει, κυλιέται καί σκάβει τή γή ό σκύλος. "Οταν νίβεται, νιαουρίζει, κυλιέται ή χώνεται στά σκεπάσματα ή γάτα ή στό τζάκι.

"Οταν χορεύουν τά ποντίκια, καί μάλιστα στή μέση τοϋ σπιτιού! "Οταν πιάνει ό λαγός τά προσηλιακά. "Οταν ό σκατζόχοιρος σκεπάζει μέ ξυλάκια τή μία ε'ίσοδο τής δίπορτης φωλιάς του - έκείνης πού κινδυνεύει άπό τόν καιρό. Όταν ούρλιάζουν τά τσακάλια, οί άλεποϋδες.

"Οταν βγαίνουν οί σκουληκαντέρες στήν έπιφάνεια τής γής ή σαλεύουνε τά σαλιγκάρια." "Οταν βγαίνουν άπό τό νερό ή φωνάζουν οί βάτραχοι. Όταν λιάζονται οί σαύρες ή μετακινούνται τά φίδια. Οταν τσιμπούν οί μύγες καί μπουλουκιάζουν νά μπούνε στίς κυψέλες των οί μέλισσες ή όταν κάνουν φασαρία. "Οταν λαλούν άποβραδύς ή πρωί πρωί τά τζιτζίκια. Όταν τά μυρμήγκια βγάζουν τις τροφές τους έξω άπό τήν τρύπα τους ή κάνουνε σωρούς μικρούς άπό χώμα τριγύρω της.

"Οταν πηδούνε τά ψάρια πάνω άπό τή θάλασσα. Άμα βγαίνει τό μελανούρι στά ρηχά ή οί σαρδέλες στήν έπιφάνεια τής θάλασσας. "Οταν κουβαριάζονται τά χέλια. "Οταν βγαίνουνε κατάγιαλα τά καλαμάρια ή πελαγώνουν οί σουπιές. Άμα βγαίνουν τά καβούρια έξω άπό τά ποτάμια γιά οί πεταλίδες καί τά κοχύλια κι οί άχινοί χώνονται στις τρύπες καί τίς σκισμές τών βράχων

Άλλα προγνωστικά βγάζουν οί χωρικοί καί οί βοσκοί άπό τήν παρατήρηση τοϋ φυτικού κόσμου. 'Από τήν πρώιμη ή όψιμη άνθοφορία καί καρποφορία ορισμένων δέντρων καί θάμνων, γιά τήν αντίστοιχη πρώιμη ή όψιμη χειμωνιά: Βαρυχειμωνιά π.χ. δηλώνει τό πρώιμο άνθισμα τής άμυγδαλιάς. 'Από τό φθινόπωρο καί μέχρι τό Δεκέμβρη τό Ιδιο δηλώνει κι ή πολυκαρπία τοϋ σκίνου, τού πουρναριού καί τής βελανιδιάς. Τό πρώιμο άνθισμα τής σκυλλο- κρεμμύδας (άσκέλλας στή Μύκονο, άπό άρχικό σκίλλα) τόν Αύγουστο, δηλώνει πρώιμο άλλά καρπερό στά γεννήματα χειμώνα. Τό ϊδιο καί τού άσφόδελου.

Άλλοι προβλέπουν άέρα ή βροχή άπό άλλα φυτά. Όταν π.χ. τά κυπαρίσσια, τά έλατα κάνουν πολλά κυπαρισσόμηλα ή οί κορομηλιές, οί κυδωνιές, οί τζιτζιφιές καί λοιπά πολύν καρπό, θά χομε βαρυχειμωνιά. Άλλοι άκόμα προβλέπουνε καί τό χιονιά καί τόν άέρα πού θά φυσήξει άπό τή συστολή ή τό χρώμα τών φύλλων τού τριφυλλιού.

Άλλος τρόπος πρόγνωσης τού καιρού είναι άπό τήν παρατήρηση τής «σπάλας» (ώμοπλάτης) τών σφαζόμενων ζώων: "Αν είναι κόκκινη ή μαύρη, θά χομε κακοκαιρία. "Αν τού «καραβιού» (στέρνου) τής κόττας, τής χήνας... 'Από τήν κατασκευή τής σπλήνας τού χοίρου. Καί πολύ γνωστή άσφαλώς είναι ή... βαρομετρική δεινότητα τών άνθρώπων πού ύποφέρουνάπό ρευματοαρθριτικά, πού έχουν πόνους όταν πρόκειται νά τό γυρίσει σέ ύγρασία.

Η παρατήρηση τοϋ ήλιου, τοϋ φεγγαριού, τών άστρων έπίσης προδηλώνει:

Ή λαμπράδα τους, τό τρεμούλιασμά τους, ό κύκλος πού σχηματίζεται γύρω τους, ή άνατολή κι ή δύση τους, άνάλογα μέ τήν καθαρότητα καί τή θολούρα, τήν κοκκινίλα τους, άέρα ή βροχή ή καλοσύνη. "Οταν έχει «ποδάρια» (άκτίνες μέσα άπό κοκκινό- μαύρα συννεφάκια) ό ήλιος στό βασίλεμά του, θά πάρει άέρας, καί λοιπά καί λοιπά.

Λέμε συνήθως (στή Μύκονο κι άλλου - οί ναυτικοί):

Δίπλα φεγγάρι,/ όρθοί μαρινάροί

ορθό φεγγάρι,/ δίπλα μαρινάροί (όταν δηλαδή τό μισοφέγγαρο είναι πλαγιαστό, θά πάρει τρικυμία, όπότε δέν πρέπει νά κοιμάται ό ναυτικός. άντίθετα, όταν είναι μέ τις δύο μύτες σέ κάθετο άξονα. "Η: τού ήλιου κύκλος, άνεμος, τοϋ φεγγαριοιϋ χειμώνας (προμηνύματα άέρα - κακοκαιρίας - άντίστοιχα).

Τά σημάδια δέν είναι γιά όλο τόν έλληνικό χώρο καί γιά όλους τά ίδια.

Κάθε τόπος, κάθε περιοχή έχουν τά δικά τους προγνωστικά. Έτσι, π.χ. τά σύννεφα στό βουνό Τσυκνιά τής Τήνου, τά «καπούλια» ή «συννεφοκάπουλα», σημαίνουν γιά τούς Μυκονιάτες τήν έλευση δυνατού μελτεμιού τό καλοκαίρι ή δυνατής βροχής τό χειμώνα.

Βροχή έρχεται καί μέ τήν άπότομη μετάπτωση ένός καιρού στόν άντίθετό του, τόν «άντικρούστη» του, στό «πάλεμα» τών καιρών. Κατά κανόνα ό νοτιάς, ή όστρια.

Βροχή άκόμα προαγγέλλει καί τό κάψιμο τού ήλιου σέ μέρα φθινοπωρινή ή χειμωνιάτικη. Αντίθετα, φέρνουν καλοσύνη ό μαΐστρος ή μαΐστρος-τραμουντάνα (ό σκίρων-ΒΔ καί σκιρωνοβορράς ΒΔ-Δ).

Ό σεισμός φέρνει συνήθως άλλαγή καιρού: ξηρασία κυρίως.

Η θάλασσα μέ τις κινήσεις καί τά χρώματά της προδηλώνει τόν καιρό: Όταν τραβιέται πρός τά μέσα ή βγάζει φύκια στή στεριά ή σχηματίζει λουλακιές ή άσπρες αύλακιές έδώ κι έκεϊ ή κούφια κύματα, θά πάρει τρικυμία. Ή «πλήμμη» ή «πλημμαδούρα», στή Μύκονο, προαγγέλλει συνήθως νοτιά καί βροχή. Καί ή βοή τής θάλασσας. Τή βροχή προβλέπουν κατά τόπους κι άπό τή θολούρα τής άτμόσφαιρας, πού τούς έμποδίζει νά δούνε μέρη γειτονικά, νησιά καί λοιπά.

Δυνατόν άέρα βλέπουν οί Μυκονιάτες όταν σέ καιρό άπόλυτης καλοσύνης, τά Καβουρονήσια, ξέρες πρός τά δυτικά τής πόλης, πρός τό μέρος τής Δήλου,σκεπάζονται ξαφνικά μέ άφρούς...

Ως έδώ οί προβλέψεις προέρχονται άπό χρόνιες παρατηρήσεις φυσικών λεπτομερειών-χαρακτηριστικών. Ό λαός όμως καταφεύγει καί σ' άλλα σημάδια γιά νά έξιχνιάσει τίς βουλές τής φύσης, πού μερικά μπορείνά χαρακτηριστούν δεισιδαιμονικά:

Έτσι οί «καύτρες» πού κάνει τό φιτίλι τού λυχναριού (άλλοτε), τό γρήγορο άναμμα τής φωτιάς στό τζάκι, τό κοκκίνισμα τής πυροστιάς, οί σπίθες πού πετάει ή 'ίδια ή τό τσουκάλι ολόγυρά του προαγγέλλουν άέρα, βροχή, άκόμα καί χιόνι. Τό ίδιο καί τό στριφογύρισμα του καπνού μέσα στό σπίτι, κι οί καπνιές τής καπνοδόχου πού πέφτουν. Τό βούλιασμα τής στάχτης στό τζάκι φέρνει χιόνι.

Πηγή: Ο κύκλος του χρόνου (Εθιμικά-λατρευτικά-μετεωρολογικά)-Σταύρου Μάνεση-Αθήνα 1981

Υπήρξαν πολλοί που έγραψαν για σημάδια που μπορούμε να προβλέψουμε τον καιρό. Πριν από τον Πλίνιο ο Ησίοδος συμβούλευε τους ναυτικούς να ταξιδεύουν άφοβα στη θάλασσα όταν τα φύλλα στις συκιές θα είχαν μέγεθος πατημασιάς κορακιού. Ο Θεόφραστος σχολίασε ότι οι καταιγίδες και οι αστραπές συνοδεύονται από ισχυρούς ανέμους όταν οι ακτίνες του ήλιου φαίνονται να πέφτουν σε διαφορετική κατεύθυνση. Επίσης ότι αν εμφανιστεί ένα δελφίνι κοντά στη στεριά θα ακολουθήσει καταιγίδα. Οι αρχαίοι Έλληνες αγρότες και ναυτικοί,  παρατηρούσαν τα σημάδια του καιρού. Στην αρχαιότητα οι άνθρωποι πίστευαν ότι για τα καιρικά φαινόμενα ευθύνονταν οι θεοί, τα πνεύματα ή οι δαίμονες. Πίστευαν ότι αν Εικ. 226 Λένε ότι οι γρύλοι ακούγονται όταν πλησιάζει βροχή παρατηρούσαν τα φυτά και τα ζώα θα προέβλεπαν τον καιρό και θα είχαν χρόνο να προετοιμαστούν. Η αλήθεια είναι ότι μερικά ζώα αισθάνονται κάποια ανησυχία αλλά δεν μπορούν να κάνουν πρόβλεψη. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν τα φυτά ανθίζουν. Δεν μπορούμε όμως από αυτό να βγάλουμε πρόβλεψη. Δεν μπορούμε να καθορίσουμε από την ανάπτυξη και την καρποφορία των φυτών πόσο θα κρατήσει ο χειμώνας ή το καλοκαίρι
	Η μετεωρολογία στην αρχή ήταν ένα κράμα σωστής παρατήρησης και φανταστικής ερμηνείας, συνδυασμός λογικής και παιδικής σκέψης που σιγά σιγά προχωρεί από την αρχική απορία και συνήθεια στην ορθολογική διαπίστωση. Εξακολουθούν και σήμερα οι πρακτικοί γέροι του κάμπου, του βουνού και της θάλασσας, οι άνθρωποι που δεν χάνουν από τα μάτια τους την κίνηση των φυσικών φαινομένων να προβλέπουν να προσδιορίζουν και να κρίνουν την παραμικρή μετεωρολογική μεταβολή του τόπου τους και των εποχών. Έχουν άλλωστε στο μυαλό τους και τις πατροπαράδοτες παροιμίες που τον προειδοποιούν: «Άστραψε στο Ζάλογγο; Μπάσε μέσα τ' άλογο», «Το Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια», «Είδες Δόξα (ουράνιο τόξο) το βράδυ; Καλοσύνη την αυγή». Εικ. 227 Κάποιοι πιστεύουν ότι αν το κρεμμύδι έχει παχιά εξωτερική φλούδα τότε ο χειμώνας θα είναι βαρύς.
	Γύρω από τα μετεωρολογικά φαινόμενα επικράτησαν πολλές δοξασίες και πλάστηκαν διάφορες λαϊκές παραδόσεις, π.χ ότι οι βροντές δημιουργούνται από τον κρότο που κάνει το αμάξι του Θεού (ή του προφήτη Ηλία) όταν τρέχει στους ουρανούς ή ότι η βροχή πέφτει από τις τρύπες του ουρανού ή τη ρίχνει ο Θεός με δριμόνι (είδος κόσκινου, «Βρέχει με το κόσκινο») κλπ.
	Πέρα από τις περισσότερο ή λιγότερο παιγνιώδεις αυτές παραδόσεις, επικράτησαν και μαγικές πρακτικές συνήθειες για την αποτροπή πχ του κεραυνού (άναμμα κεριού Επιταφίου, βίαιο σπάσιμο του πρώτου αβγού της Μεγάλης Πέμπτης κ.α). Για όλα σχεδόν τα φαινόμενα υπάρχουν αντίστοιχα λαϊκά ονόματα: «δόξα» (η ίριδα, ουράνιο τόξο), «χάση» (καταιγίδα), «ανεμορούφουλας» (ανεμοστρόβιλος) κ.λ.π. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα διάφορα προγνωστικά του καιρού που κατά κανόνα υπήρξαν το αποτέλεσμα μακροχρόνιων παρατηρήσεων, Εικ. 228Οι πρακτικοί μετεωρολόγοι χρησιμοποιούν τα φύκια. Με ξηρό καιρό ξεραίνονται και ζαρώνουν. Αν έρχεται βροχή, φουσκώνουν και είναι υγρά στην αφή
	επαληθευμένων στην ίδια πράξη, παραγωγή κ.λ.π. Στηρίζονται στον ζωικό και φυτικό κόσμο, σε φυσικά φαινόμενα, μεταξύ άλλων και στην κατάσταση του ίδιου του καιρού που επικρατεί κατά τόπους σε ορισμένες μέρες του χρόνου. Πολλοί από τους τρόπους αυτούς προγνώσεως συνεχίζουν αρχαιότατη παράδοση, της οποίας μαρτυρίες βρίσκονται σε διάφορους συγγραφείς, ιδιαίτερα στον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο.
	Πιστεύεται π.χ. πως "όταν οι κοράκοι είναι ένας ένας και φωνάζουνε, βάνει αέρα, όταν είναι πολλοί μαζί και τσιμπιούνται, τότε βρέχει" (Κρήτη) ή λέγουν: "Οι κοκόροι κράζουν, οι καιροί αλλάζουν" (Μάνη). Η πρώιμη ανθοφορία φυτών και δέντρων θεωρείται σε πολλά μέρη βέβαιος τρόπος προγνώσεως. Η άνθιση π.χ. της αμυγδαλιάς κατά το φθινόπωρο ερμηνεύεται ως προμήνυμα βαρυχειμωνιάς (Κέρκυρα). Ιδιαίτερα προσέχουν τη σκίλλα ("σκιλλοκρομμύδα", "ασκελετούρα", "μποτσίκι" κ.ά.), η μικρή ή μεγάλη καρποφορία της κατά το φθινόπωρο συνδυάστηκε με πρώιμο ή όψιμο χειμώνα και με ανάλογη Εικ. 229
	γεωργική παραγωγή. Η παρατήρηση επίσης των ουράνιων φαινομένων και του ορίζοντα (σημάδια του ουρανού) πιστεύεται ότι παρέχει ακριβή προγνωστικά. Σε πολλά μέρη π.χ. λέγουν "του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού χειμώνας", ή πιστεύουν ότι "άμα τρεμοσβήνουν τα άστρα θα έχουμε άνεμο, όταν είναι θολά θα έχουμε βροχή". Ιδιαίτερα ασφαλή θεωρήθηκαν τα προγνωστικά από τα μερομήνια, καθώς και από τον καιρό που επικρατεί άλλες μέρες τον χρόνο όπως τα Φώτα ( σε πολλά μέρη: "Χαρά στα Φώτα τα στεγνά και τις Λαμπρές βρεμένες"), της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου , Κεφαλονιά:" Καλοκαιριά της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας"), του Ευαγγελισμού (Ήπειρος: όταν βγαίνουν τα φίδια σημαίνει βροχερό καιρό")κ.λ.π. και ιδίως του προφήτη Ηλία, ο οποίος και θεωρείται έφορος της βροχής. Γνωμικά για τα σημάδια του ουρανού, τα οποία θεωρούνται και τα πιο ακριβέστερα, αναφέρονται και στη Καινή Διαθήκη. Για παράδειγμα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, Κεφάλαιο ιστ΄, 2-3:
	"...Αυτός δε απεκρίθη και τους είπεν. Όταν βραδυλαση και έλθει ο ήλιος εις την δύσιν του, λέγετε. Έχομεν αύριον καλοκαιρίαν, διότι κοκκινίζει ο ουρανός. Και το πρωί παρατηρείτε εις την ανατολή και λέγετε. Σήμερον θα είναι χειμώνας. Διότι κοκκινίζει σκεπασμένος με σύννεφα ο ουρανός..."
	Εικ. 230 Ανατολικός Πύργος 16-12-2004, 7.24΄ πμ Εικ. 231 Δυτικός Πύργος 19-11-2004, 17.45΄ μμ "Όταν είναι απόγευμα, ο καιρός θα είναι καλός, γιατί ο ουρανός είναι κόκκινος. Ενώ θα έχει κακοκαιρία αν ο ουρανός είναι κόκκινος το πρωί"
	Η θάλασσα επίσης, ο καπνός που βγαίνει από το τζάκι, η στάχτη και άλλα παρεμφερή  φαινόμενα ή ανθρώπινες  ενέργειες μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο παρατηρήσεων για μετεωρολογικούς προγνώσεις. Μερικά παραδείγματα: "Αν η θάλασσα βγάζει φύκια, θα κάνει φουρτούνα" (Λέσβος), "Όταν γυρίζει ο καπνός μέσα στο σπίτι, θα αλλάξει ο καιρός" (Ήπειρος), "Όταν σβήνουνε τα αναμμένα κάρβουνα χωρίς αιτία, θα χιονίσει" (Κρήτη), "Άμα η σπλήνα του γουρτζελιού (γουρουνιού) είναι στενή, είναι ο χειμώνας" (Λήμνος).
	Εικ. 232 Όταν γύρω από τη Σελήνη υπάρχει φωτοστέφανο, συχνά δηλώνει βροχή. Το φωτοστέφανο δημιουργείται επειδή τα σύννεφα σε μεγάλο ύψος περιέχουν κρυστάλλους πάγου που διαθλούν το φως.
	Τα ποικίλα αυτά προγνωστικά εντοπίζονται και εστιάζονται πολλές φορές σε ορισμένα  σημεία του ορίζοντα ή του περιβάλλοντος: κορυφή βουνού, λόφου, επιφάνεια ποταμού κ.λ.π. Από τους Χουλιαράδες της Ηπείρου π.χ. μαρτυρείται η πρόβλεψη:"Όταν βλέπουμε αντάρες πάνω από το ποτάμι (τον Αραχθο) και βρέχει, θα σταματήσει η βροχή", ή από το Καστρί της Κυνουρίας":Όταν σκεπάσει το Μαλεβό (Πάρνωνα) καταχνιά ως τη μέση σα ζωνάρι, θα έχουμε βροχή ή χιόνι, αν είναι χειμώνας".